De Joke's

‘Wij vinden het spannend om onszelf als persoon en vooral als man in de kaart te laten kijken. Dat kan soms wrang en unheimisch zijn. En er vallen ook weleens klappen. So be it.’

Op een sfeervolle zolder, ergens onder de rook van Amsterdam, repeteert zanger en muzikant Theo Nijland met de andere twee singer-songwriters van De Joke’s: Jan-Paul Buijs en Bart Rijnink. Samen maken ze de voorstelling De Joke’s, waarmee ze dit najaar in veel theaters te zien zijn. Mijn interesse werd gewekt door de perstekst, waarin ik lees ‘dat de mannen elkaar aftasten in een prikkelende muziektheater-act, waarbij ze in hun Nederlandstalige liedjes de frustraties, de verlangens en de schimmige grenzen van de mannelijkheid bezingen’.
Tijd voor een gesprek: wie zijn deze mannen?

door Sanne de Winter


Sanne: Theo behoeft inmiddels minder uitleg dan jullie, Bart en Jan-Paul.

Jan-Paul: Theo’s ster straalt dertig jaar langer aan het firmament.

Theo: Nou, ster…

Bart: Natuurlijk. Wie kent jou niet? En jouw liedjes?

Theo: De meeste mensen niet.

Jan-Paul: Zullen we niet aan valse bescheidenheid doen, maar uitleggen wie we zijn en wat we met De Joke’s willen?

Bart: Goed plan. We zijn een muziektrio met een theatrale inslag. Onze muziek beweegt zich tussen folk, funk en kleinkunst.

Jan-Paul: Kleinkunst?

Bart: Oké, luisterliedjes, waar je ook om kunt lachen, waarvan de muziek geramd in elkaar steekt.

Sanne: Toch wel kleinkunst, dus.

Jan-Paul: We schrijven nogal verhalend, beeldend, en er zit soms een pointe in.

Theo: Je kunt er niet echt op dansen en er ook beter niet doorheen praten, want dan mis je die pointe. Ik heb me heel lang afgezet tegen de term kleinkunst, maar me er uiteindelijk toch maar bij neergelegd, omdat er geen betere omschrijving bestaat. Je moet ergens onder gerangschikt kunnen worden, kennelijk.

Jan-Paul: Mijn advies: laat je verrassen. Wij laten ons zelf ook verrassen door wat er tijdens het schrijfproces uit onze kokers komt. Dat maakt het juist zo interessant.

Bart: Het is goed om te weten dat we alle drie op de theaterschool hebben gezeten. Theo in een ver verleden, hij is tenslotte bijna van voor de oorlog, haha. Wij kwamen er een jaartje of tien geleden vanaf. Begin je dan een bandje, dan wordt het op een of andere manier toch altijd theatraal.

Jan-Paul: Hoe graag Bart en Theo ook popjongens zouden willen zijn.

Sanne: Vult De Joke’s een leemte binnen jullie theaterwerkzaamheden?

Jan-Paul: Wij doen alle drie veel verschillende dingen; schrijven, acteren, componeren en meer.

Bart: En Theo doet die dingen ook nog eens dertig jaar langer dan wij.

Jan-Paul: Bij de Joke’s maken we dingen die we nergens anders maken. Dat zal met de dynamiek tussen ons drieën te maken hebben; onze vriendschap, onze gedeelde humor, maar ook juist onze verschillen.

Bart: Zoals het leeftijdsverschil.

Theo: Ja, wrijf het er maar in, haha. Bart schrijft liedjes voor onder andere Het Klokhuis, theatermuziek voor onder meer Toneelgroep Oostpool. Hij stond laatst nog in Annie, de musical en speelt binnenkort, samen met Jan-Paul, de hoofdrollen in Wolfgang, het wonderjong van Pieter Kramer. Jan-Paul heeft zijn muziektheatergroep Circus Treurdier. Hij is trouwens recentelijk genomineerd voor een Louis d‘Or, maar dit terzijde. Hij acteert in toneelproducties, in film- en televisiedrama, en dan speelt hij ook nog eens heel goed gitaar. Ja, ik benoem het allemaal maar even.

Jan-Paul: Er komt binnenkort toch ook een novelle van je uit, Theo?

Theo: Laat maar. Het is al ingewikkeld genoeg. De Joke’s is als trio vooral heel leuk en overzichtelijk. Geen dramaturg en geen regisseur. Ja, Ellen (theatermaker Ellen Parren, red.) die de puntjes op de i zet, maar verder is het helemaal van ons.

Sanne: Schrijven jullie alle drie?

Jan-Paul: Tekst en muziek, en daarin vullen we elkaar ook aan, omdat de invalshoeken best verschillend zijn. Theo en ik zijn meer tekstmensen. Bart start eerder vanuit de muziek. Alle nieuwe inbreng wordt gezamenlijk kritisch bekeken.

Bart: We hebben het inmiddels over ‘Joke-liedjes’, alsof het al een genre is.

Jan-Paul: Het idioom begint zich steeds duidelijker af te tekenen.

Sanne: En wat is dat idioom?

Theo: Duister, onderhuids.

Sanne: Ik dacht dat jullie juist ook grappig waren. Het paard waarop jullie op de poster komen aangestormd, heeft zes benen.

Theo: Ja, natuurlijk. Maar humor is een ernstige zaak. Het moet een stevig fundament hebben. Onze mannelijkheid bijvoorbeeld, waar nogal wat op valt af te dingen.

Bart: Er zit veel mannengedoe in ons repertoire. Er spreekt veel onvermogen uit. En daardoor komt er geweld en seks in voor.

Theo: Zingende klootzakken zijn we.

Sanne: Waarom?

Theo: Omdat het leuk is daarmee iets over de huidige tijd te zeggen, en omdat we onszelf daarmee enorm kunnen relativeren.

Jan-Paul: Het is spannend om grenzen binnen liedjes op te rekken. Stream je een serie thuis, dan komt er een dagelijkse portie aan dood, verderf en slechtheid voorbij, zonder dat je ervan opkijkt. In liedjes zit je meteen overeind als je het woordje ‘pik’ zingt.

Bart: Liedjes worden geacht troostrijk en vooral lekker te zijn. Prima, maar die liedjes zijn er al genoeg.

Jan-Paul: Wij vinden het spannend om onszelf als persoon en vooral als man in de kaart te laten kijken. Dat kan soms wrang en unheimisch zijn. En er vallen ook weleens klappen. So be it.

Theo: Juist als de muziek lekker naar binnen glijdt, komt de inhoud zó harder aan. Niet dat er regelmatig iemand gemarteld wordt in onze liedjes, maar het zou maar zo kunnen gebeuren.

Sanne: Hebben jullie voorbeelden die jullie inspireren?

Theo: Alle goeie liedjes van zeg, de afgelopen zestig jaar, ongeacht het genre.

Bart: En dat zijn er veel. Misschien zijn alle liedjes inmiddels al uitgevonden. Er wordt dan ook veel gerecycled. Maar het is handig dat als Theo het over een ‘Steely Dan-groove’ heeft, ik dan weet waar hij het over heeft.

Theo: Over het duistere; de ‘murder ballad’ bestaat al lang. En de gothic scene zwelgt bij de duisternis in hun songs.

Jan-Paul: Het fijne van een goed liedje is, dat je maar even door je partner verlaten hoeft te zijn en het liedje slaat meteen op jouw situatie. Je hoeft er dan niet een compleet toneelstuk voor uit te zitten.

Bart: Goeie liedjes zijn eigenlijk een soort luxe snacks.

Theo: Amuses.

Jan-Paul: Naast alle mainstream fastfood. De vergelijking met eten gaat in zoverre op dat het met associatie te maken heeft. Sommige liedjes uit je jeugd, en wat die met je deden; met welk meisje of met welke jongen je zoende, en op welk liedje. Die liedjes blijven je je hele leven bij.

Sanne: Verwachten jullie dat er door de nieuwe generatie veel meisjes en jongens op jullie liedjes gaan staan zoenen?

Bart: O, jawel. Je hebt overal en altijd hele vreemde gasten die de raarste muziek en liedjes omarmen.

Theo: Maar liever niet tijdens het concert, want dan gaat de inhoud waaraan we zo hard gesleuteld hebben aan ze voorbij.

Jan-Paul: Laten we zeggen dat wij graag voor mensen zingen die elkaar niet meer hoeven af te lebberen, maar die van inhoudelijk pittige teksten houden en van fijne muziek.


De Joke’s zijn door heel Nederland te zien. De speellijst vind je hier. Kaarten zijn te koop op de websites en aan de kassa's van de theaters.