DRIE VINGERS
Het kerstdiner bij de buurvrouw verloopt gezellig. Nu, op de late avond van 1e kerstdag, is de jongen weer in zijn kamertje aan de Sint Josephlaan, dat zielloze stukje Zuilen waar de vier rijstroken de lage kleine huizen opzij lijken te drukken. Zijn ouders beneden hebben geen omkijken naar hem. Terwijl de vaardige vuurwerkknutselaar boven diverse soorten kruit in een metalen pijp mengt. Zal hij hiermee bewondering oogsten? Dit is niet zo maar vuurwerk, nee, dit is hardcore illegale Belgische stuff. Dan is er de explosie. Hoe ver kun je in een jongenskamertje weggeslingerd worden? Drie meter? Vier meter? Rook vult de ruimte. Hij is bij bewustzijn. Weet onmiddellijk: foute boel. Ziet: een bloedige hoop vlees op de plek van zijn linkerhand. Denkt: het is niet anders.
De klap aan de Sint Josephlaan op 25 december 1995 verandert het leven van Matthieu Stek (17). Hij verliest ringvinger, pink en de helft van zijn handpalm. Na maanden van operaties ziet hij 'een legpuzzel van littekens'. Defensie, waar hij beroeps zal worden, wil Matthieu niet meer. Zijn nuchterheid, die hij zelf 'absurd' noemt, houdt hem op de been.
Nu is Matthieu 36. Is met zijn Miranda 12,5 jaar samen. Is zijn broer en zijn 'tweede moeder', de buurvrouw van de Sint Josephlaan, dankbaar. Jaren werkt hij voor mattenbedrijf Madico op Lageweide. In 2014 verzet Matthieu de bakens. In Zeist, de Bilt en de stad verspreidt hij 20.000 folders. Daarin prijst hij zich aan als 'handige doe-hetzelver, betrouwbaar en eerlijk persoon' voor 'alle kleine klusjes in en om het huis'. Van huisdierenoppas tot wifi instellen. Van tuinonderhoud tot uitleg van tablet en smartphone. Matthieu's eigenzinnige 'start up', www.multiservice-utrecht.nl, staat klaar. Bij de eerste klus 10% korting. De uurprijs van 27,50 daalt bij meer uren. Hij richt zich op 60-plussers en mensen die te druk zijn. Het succesverhaal van een vuurwerkslachtoffer deelt hij zonder nadruk met de klant. Alleen als ze naar die drie vingers vragen. Of hij vandaag nog een boodschap te verkondigen heeft? Nee. Of wellicht deze: antivuurwerkcampagnes schrikken niet af. Die stimuleren juist. En: 'Ik wil niet dat mensen me zielig vinden.'
(30 december 2014)
TOT KLUIF, ELVIE MUSSERT!
Misschien goed dat er in 2015, het 70e bevrijdingsjaar, aandacht komt voor ogenschijnlijk kleine verzetsdaden. Ik stuitte op een ansichtkaart met de tekening van een Duitse herder. Afzender? De Utrègse hond Kazan. Poststempel? Utrecht-station 1 juni 1943. Geadresseerde? Elvie Mussert, Nassaulaan 4, Utrecht. Elvie was de hond van Anton Mussert en zijn vrouw Rie. Zijn mand stond inderdaad op Nassaulaan 4 -nu Prinses Marijkelaan 4- waar de Musserts woonden. De aanhef luidt: 'Hundenkameraad Elvie'. En dan de tekst: 'Jij hebt zeker een ausweis gekregen want ik zie je nog steeds losloopen, terwijl ik aan mijn riem moet loopen. Was na mei 1940 eerst bang voor je dat je vrouwtje je nu in zou ruilen voor een Duitsche herdershond en dat jij vergast zoudt worden. Gelukkig maar niet want dat gun ik mijn ergste vijand niet. Nu Elvie tot kijk bij onze stamboom en laat mij dan je ausweis eens zien. Misschien krijg ik er ook een.' Was getekend: 'Tot kluif Kazan.' Verzet begint met kleine daden. Was dit zo'n kleine verzetsdaad? Naast deze column ziet u voor- en achterzijde van de ansichtkaart (red. enkel in de krant).
Genegenheid tussen twee honden wordt door de schrijver verbonden met de gruwelijke actualiteit van de Holocaust. Elvie heeft bestaan, dat is zeker. Journalist Bert Bukman schrijft in zijn boek Anton over de dood van Musserts hond Rex in 1937. 'We moeten een nieuwe hond hebben', zei Rie, en drie dagen later kwam ze aan met Elfie, een mormel uit een nest in de buurt.'
De hond heette dus Elvie of Elfie. Of misschien zelfs Elfje, zoals ik in Mussert & Co van journalist Tessel Pollmann lees. In dat boek ook een foto van Rie Mussert met de zwarte poedel op schoot. Heeft Elvie bij het uitlaten in het Nassaupark, zoals het Wilhelminapark in de oorlogsjaren heette, Kazan ooit ontmoet? Of is de Utrègse verzetshond Kazan geheel ontsproten aan de fantasie van een machteloze stadgenoot?
Drie maanden voor haar man Anton op 7 mei 1946 werd geëxecuteerd kwam Rie Mussert vrij uit gevangenschap. Elvie kreeg ze gezond terug van het echtpaar dat het beest tijdens haar gevangenschap opgevangen en verzorgd had. Aan de Haagse gevangenispredikant van haar man, dominee Reusen, schreef Musserts vrouw dat het hondje voor haar 'een heele troost en afleiding' vormde.
(23 december 2014)
ONBERISPELIJK EN ASEKSUEEL
In de 24 jaar dat aartsbisschop Simonis aan de Maliebaan woonde, zag ik de kerkvorst met enige regelmaat op zijn herenrijwiel voorbijkomen. Over de Nachtegaalstraat, afstappen bij de Bruna en daarna keurig met de fiets aan de hand over de brede stoep naar het bisschoppelijk paleis wandelen. Het beeld van de fietsende geestelijke kwam terug toen ik zaterdag het nieuws hoorde dat Simonis al in 2000 wist dat zijn hulpbisschop Jan Niënhaus 'erotische stoeipartijen' met jonge jongens had. Het nieuwtje komt uit 'Kerkleider in de branding', de door oud-Trouw-journalist Ton Crijnen geschreven biografie van Simonis. Crijnen schrijft: 'In zijn particuliere leven heeft de kardinaal zich altijd onberispelijk gedragen.'
Onberispelijk. Dat is hét woord voor Ad Simonis. In de betekenis van oppassend, braaf, deugdzaam. Dagelijks de mis opdragen en zijn brevier bidden. Wat buiten het blikveld van zijn burgerlijke achtergrond valt? 'Wordt door hem veroordeeld' (biograaf Crijnen). De onberispelijke Simonis werd opgevolgd door de onberispelijke Wim Eijk. Naar mijn intuïtie mij influistert kennen de twee katholieke hoogwaardigheidsbekleders meer overeenkomsten. Want hoe staat het met hun seksualiteit? Lijkt gek om je dat van twee gezagsdragers af te vragen. Maar voor de hand liggend omdat het tweetal weinig tactvol met de gevolgen van het kerkelijk seksueel misbruik omging. En zelfs een noodzakelijke vraag, omdat de twee mannen het verplichte afzien van iedere seksuele beleving ('altijd handjes boven de lakens') een teken van onberispelijkheid vinden.
In deze column nodigde ik bisschop Eijk eerder dit jaar uit eens te onderzoeken welke seksuele geaardheid zijn priesters en religieuzen hebben. En daar zijn eigen seksuele voorkeur bij te betrekken. Ik vroeg hem nadrukkelijk ook aseksualiteit als geaardheid of levenskeuze mee te nemen. Van Eijk kreeg ik nog geen reactie.
Om misverstanden te voorkomen nog dit: ik heb geen ambitie om tot de rijen der onberispelijke aseksuelen toe te treden.
(16 december 2014)
HET IS VOORAL EEN EERLIJK BOEK
Rob van Scheers houdt van Utrecht, van popliedjes en van schrijven. En vermoedelijk van meer. Twee weken geleden liep ik op de Mega Platen & CD Beurs langs de kraam waarin hij zijn boek Drie akkoorden en de waarheid stond uit te venten. Het was op de dag dat hij in deze krant in een interview vertelde hoe zijn oer-Utrechtse 93-jarige moeder deze herfst met een blikseminslag in de Domtoren afscheid nam van stad en leven. Dat Van Scheers kan schrijven wisten we van De Kleine Parade, waarin hij de Utrègse geschiedenis aan de hand van Utrègse karakters behandelt, van Paus Adrianus tot Wesley Sneijder. Nu had ik zijn nieuwe boek mét opdracht ('Voor Cees, Keep on rockin' in the free world') in handen. Speels behandelt hij duizenden popliedjes die over levensgebeurtenissen, van geboorte tot dood, gemaakt werden. Op de cover zie je Van Scheers' zwarte gestalte, gitaarkoffer in de hand, ergens in de Verenigde Staten, wandelend langs een weggetje. Wat blijkt? Het is Johnny Cash (1932-2003), op de rug gezien net Van Scheers uit de Domstad.
Een Utrechtse jongen die in drie decennia vele popmuzikanten ontmoette. Een boek vol anekdotes, weetjes en stukken reportage. Neem het per thematisch hoofdstuk ('Love & Marriage' bijvoorbeeld, of 'Dood en beyond') tot je. Of per artiest (James Brown, Frank Zappa, Daniel Lohues). Of blader door de 312 pagina's en blijf ergens 'haken'. In het hoofdstuk De Val bijvoorbeeld. Met subthema's als overspel, woede, echtscheiding, alimentatie en drank.
Toen stapten we zaterdagavond restaurant Prins aan het Willem van Noortplein binnen. Voor de deur stond de schrijver te roken. Daar, bij Barry en Annet, voelt Van Scheers zich thuis. Hoe het met de verkoop van Drie Akkoorden gaat? Ik had de vraag nog niet gesteld of zijn jongensachtige blijheid overspoelde ons. 6500 verkochte boeken in twee weken. Vandaag de vierde druk. Door de aandacht in De Wereld Draait Door? 'Kan', zegt Rob, 'maar het is vooral een eerlijk boek'. Dat voelen mensen.
(9 december 2014)
IVOREN WACHTERS OP KANALENEILAND
Aan de Livingstonelaan op Kanaleneiland word ik eens per kwartaal beschaafd gemarteld. Vrijwillig leg ik mij in de Paro Praktijk Utrecht horizontaal in een behandelstoel. Waarna diepte van mijn pockets wordt gemeten, tandsteen verwijderd en tandplaque aangepakt. Pockets? De ondiepe ruimte tussen tandvlees en tanden. Is bij gezonde gebitten maximaal 3 millimeter. Bij mij 9! Tandplaque? De bacteriën op tanden en kiezen die tandvleesontsteking veroorzaken. Als patiënt heb ik inmiddels de trekken van een kenner. Als ik na de parodontologische behandeling huiswaarts fiets, betrap ik mij op de gedachte dat ook déze ingreep de onverbiddelijke aftakeling van het lichaam niet zal stuiten.
Maar de beschrijving van dit mondritueel moet niet over mij gaan, maar over de Paro Praktijk zélf. Want die is een van de verborgen parels van ondernemingszin in onze stad. De Praktijk viert dit jaar het zilveren jubileum. 25 jaar geleden begonnen Fridus van der Weijden en Ernest Groosman met hun bedrijf waar de Ivoren Wachters van patiënten op hun beurt bewaakt worden door parodontologen en mondhygiënisten. Tussen de 10 hoog-flats doen Van der Weijden en zijn 28 collega's waar de gewone tandarts niet aan toe kan komen. Zijn hobby is zijn werk. Inmiddels een middelgroot bedrijf dat dit jaar tot 1 december al 813 nieuwe patiënten kreeg. Gevestigd in een modern gebouw dat past in de architectuur van Kanaleneiland. Parodontoloog Fridus, geboren op het Smaragdplein, verbergt zijn bèta-trekjes niet. De parttime hoogleraar parodontologie aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam informeert zijn klanten over het verband tussen mondhygiëne en gezondheid. Elke tand en kies is een barrière tegen bacteriën! Je gebit bevat de enige gaten in je lichaam (32) waar die bacteriën kunnen doordringen! Met een kunstgebit lever je in op de kwaliteit van leven! Heel erg dat deze behandeling voor mensen onbetaalbaar wordt!
Al vermoed ik dat ook mijn Ivoren Wachters de aantasting van mijn tandvlees niet zullen overleven, de parodontoloog heeft tot slot nog een geruststellende mededeling als hij de röntgenfoto's van mijn gebit bestudeert. 'Je bot in je kaak heeft zich de afgelopen jaren 4 millimeter hersteld. Geen wonder, maar wel bijzonder. Er is nog herstellend vermogen in het lichaam.'
Waarna ik tevreden huiswaarts fiets.
(2 december 2014)
EEN TIMMERMAN SCHRIJFT B & W
Op billboards prent de gemeente ons de aanstaande Milieuzone in. 'Mag jouw auto vanaf 2015 het centrum nog in?', luidt de tekst. Erboven hangt een milieuvriendelijk wolkje. De luchtkwaliteit in de stad moet beter door honderden dieselvoertuigen de stad uit te krijgen. De vraag is: wat doet de gemeente met een kleine ondernemer die een oudere dieselauto mét roetfilter heeft? Een ondernemer die zich geen nieuw bestelbusje van 25.000 euro kan veroorloven. Bovendien staat van zijn oude busje niet onomstotelijk vast dat die vervuilt.
Het is het verhaal van aannemer Dick van Rees. Zijn Utrechtse timmerbedrijf bestaat 34 jaar. Hij is zzp'er, 'kwaliteit is zijn reclame', hij heeft tientallen klanten, ook in de binnenstad. Zijn werkplaats ligt bij de Bemuurde Weerd, in de Flieruilensteeg; bij zo?n straatnaam word je vanzelf een opgewekt mens. Hij houdt van een schone stad. Hij houdt van zijn bedrijf. En hij houdt van zijn Volkswagen Transporter uit '92, met 300.000 kilometer op de teller. Een dieselbusje mét roetfilter die zijn gereedschappen, bouwmaterialen én hemzelf dagelijks trouw op de werkbestemming brengt. Van Rees vindt het belachelijk dat hij zijn auto moet laten slopen. Waar een 'beloning' van 400 euro tegenover staat. Twee weken geleden schreef hij in een brief aan B&W: 'Je vraagt toch ook niet aan een violist om zijn Stradivarius in de kachel te gooien.' Het is een inhoudelijke brief, vol bezorgdheid én humor. Zo meldt hij dat Utrecht aan leeftijdsdiscriminatie doet. Niet alleen van hemzelf (hij is 64), maar ook van zijn 22 jaar oude bestelbus.
Doorgronden B&W en de raad wat ze ondernemers als Van Rees aandoen? Je hoort verzuchten dat de gemeentepolitiek te weinig bestaat uit gewone mensen met alledaagse beroepen en te veel uit consultants, adviseurs en beleidstypes. Te weinig stratemakers en bouwvakkers bewaken onze democratie en ons milieu. Mensen die aan den lijve geen economische nood ervaren nemen besluiten voor burgers die die nood wel kennen.
In die zin is de brief van Dick van Rees een belangrijk signaal. Twee weken geleden verzonden. Reactie? Geen.
(25 november 2014)
DE PIK OP DE VOORSTRAAT
Hoog stond de straat op de lijst van meest vervuilde Nederlandse straten. Toen zich er nog 50 bussen per uur doorheen persten. Dat was toen Plato er nog niet zat. Sparkling van restaurantman Rick van der Ploeg niet. Ana's Kusin niet. Koffie/muziektent The Village niet. Kappers in vele varianten had je er ook toen al. En Baltien, smoking- en galajurkenverhuur, dat tot de laatste lente decennia fijnstof en roet in de Voorstraat overleefde. In een flits zag ik zondag op NPO 2 de pui van Baltien met dichtgeplakte winkelramen. Díé straat dus die vol zat en vol zit met ambachtelijke bedrijven. Waar ondernemers, tegenslagen trotserend, strijden voor hun economische zelfstandigheid. En kwaliteit leveren. Schoenmakerij het Ambacht van Chris van Hattum is zo'n zaak. En Nachtleven, de beddenspeciaalzaak van Arnold van Luijn, telg uit een Utrechts beddengeslacht.
De Voorstraat gaat al 700 jaar mee. Ik lang genoeg om mijn eigen associaties met de straat te maken. 'Het gat op de Voorstraat' bijvoorbeeld, de leegstaande ACU-garage. Begin jaren 80, na het afbranden van Tivoli-Lepelenburg, was het een kortstondig gekraakt podium. Het Goede Doel, Klein Orkest, de Jennerband? Ze traden er op.
Maar waar ik me de Voorstraat vooral van zal blijven herinneren is een stukje recente wintergeschiedenis. Gesmolten wintergeschiedenis: de vijf meter hoge fallus van sneeuw, op de hoek van de Hardebollenstraat, op 20 december 2009. Daar was plots een fel realistische besneden pik van megaformaat te bewonderen. Alles aan de tampeloeris klopte. Het randje tussen eikel en de rest? De licht welvende adertjes die elke man in staat van opwinding van zichzelf kent? Het fenomeen werd in alle facetten subtiel in beeld gebracht. Een waardevol monument voor de mannelijkheid. Kortstondig, dat wel, want alles van waarde blijft weerloos. 's Avonds werd de sneeuwpik gesloopt door mannen die bang zijn van hun eigen stijve. Laat ik het daar op houden. Als je komende zondag naar deel 2 van De Voorstraat op NPO 2 kijkt, fantaseer dan even weg op het sneeuwbeeld van de fallus op de Voorstraat.
(18 november 2014)
EEN KAPPER UIT ERBIL OP HET BEAUTY COLLEGE
Over ROC Midden Nederland hoor je meestal als er een CDA- of PvdA-carrièrepoliticus, op doorreis naar de macht, wordt benoemd of vertrekt. Draait het niet om de leerlingen? Bijvoorbeeld om studenten van het Beauty College aan de Kretadreef, onderdeel van dat ROC. Ze worden er opgeleid tot kapper of schoonheidsverzorger. Om het vak te leren hebben de studenten buurtbewoners nodig. De school wil namelijk dat de studenten hun knip- en schoonheidsvaardigheden uitproberen. Een bord op de stoep nodigt de passant uit zich te laten fatsoeneren.
Ik kwam in de kappersstoel van Delir Mahmoud terecht. In het kapperspraktijklokaal was het een en al bedrijvigheid. Zijn docent bereidde me voor dat het iets langer zou duren dan bij mijn vaste adresje, Hairfix op de Burg. Reigerstraat. Dat kwam goed uit.
Delir is 23 jaar. Sinds eind 2011 woont hij in Overvecht. Het Koerdische gezin Mahmoud uit Erbil, Noord-Irak, werd er na 14 jaar herenigd met vader Najat. Die vluchtte, na vele martelingen, in '97 voor de geheime politie van Saddam. Zo'n hereniging lukt alleen als je het inburgeringsexamen met succes aflegt. Delir vertelt mij trots dat hij een 100-procent score haalde in de fototoets van markante Nederlandse plekken. Nu zit hij in het laatste jaar van MBO-niveau 3. Loopt stage bij kapsalon Lilo in de Lange Jansstraat. Is 'heel blij met de vrijheid in Nederland'. Knipt als een ervaren kapper. Voetbalt op zondagmiddag in Park De Gagel. Leest graag Nederlandse boeken.
Als ik hem een paar dagen later een boek breng, heeft hij baklava voor me gemaakt. Ik ontmoet Moeder Parzheen en vader Najat die kampen met de gevolgen van de martelingen. 'Maar je vergeet alles als je samen bent', zegt zijn vader blij. En Delir? De oud-student economie uit Koerdisch Irak wordt steeds meer een echte kapper. Die precies weet wat de kaler wordende klant nodig heeft. Een bemoedigend woordje en desnoods wat poeder voor de echt kale plekken.
(11 november 2014)
CORPORATIEBOBO'S AANGEKLAAGD
Om een wantoestand aan de kaak te stellen staat een journalist ook de methode naming and shaming ter beschikking. Spaarzaam toepassen, denk ik altijd. De laatste keer, op 18 augustus, veegde ik hier de vloer aan met vier woningcorporatiebobo's: Birgitte van Hoesel, Henk Peter Kip, Marco de Wilde en Liesbeth Marchesini; allen van, of voorheen, Mitros en Portaal.
Zonder mijn argumenten te herhalen kwam het hier op neer: ze maken er, vorstelijk betaald, een zooitje van. Ik had net zo goed BO-Ex, Groen West en SSH kunnen noemen. Dat Mitros en Portaal Utrechtse gemeenteraadsleden naaiden waar ze bij zaten, beschreef ik eerder op deze plek; zónder naming and shaming. Wat niet deugt in de sociale huursector wordt beschreven in het rapport van de Parlementaire Enquetecommissie Woningcorporaties.
Maar terug naar de 'aangeklaagde' bobo's. Twee van de vier (Kip en De Wilde) namen contact met mij op. Het leidde tot twee ontmoetingen die ik opende met de suggestie mij voor de rechter of de Raad voor de Journalistiek te dagen. Wat de heren niet wilden. De mannen toonden mij hun redelijkheid en bereidheid integer en moreel verantwoord te opereren voor de sociale huursector. Vooral Marco de Wilde was geschokt dat ik zijn integriteit ter discussie had gesteld. Beiden zijn overtuigd van het vele goede werk dat corporaties doen. En juist zíj dragen daar aan bij. Het waren prettige ontmoetingen met mannen die niet direct aan het gemiddelde arrogante, narcistische type in de corporatietop deden denken.
Maar elders? Wat te denken van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties, gevestigd aan de Plompetorengracht? Die nodigde vorige week een van de narcistische zakkenvullers van de corporatiewereld, Willem van Leeuwen, uit voor een lezing. Deze Van Leeuwen stak een handdruk van 1 miljoen euro in zijn zak, betaald door Nederlandse huurders. Kip en De Wilde worden mijn helden als ze een actie tegen van Leeuwen en de Toezichthoudersvereniging beginnen. Als eerste zal ik het op deze plek melden. Mét complimenten.
(4 november 2014)
DE GEEST VAN MUSSERT
Hoe om te gaan met de historie van NSB-hoofdstad Utrecht? Hoe te oordelen over de naoorlogse taferelen waarin wraak en rechteloosheid zichtbaar waren? De anonieme grappenmaker die vorige week een pamflet verspreidde waarin de vestiging van een NSB-Museum op Maliebaan 35, het voormalige NSB-hoofdkwartier, werd aangekondigd, zet ons aan het denken. Het pamflet lijkt geschreven door een ervaringsdeskundige die het proces van uitstoting van nabij meemaakte. Ik citeer de derde alinea: 'Een aparte afdeling van het museum zal de verhalen van de (klein)kinderen van NSB-ouders behandelen. Hoe ze na de oorlog aan de ene kant gewoon nog van hun ouders hielden, zoals alle kinderen, maar hoe ze daarnaast te maken hadden met het maatschappelijk oordeel over dezelfde ouders, waardoor ze het gevoel kregen dat ze eigenlijk niet mochten bestaan en zich altijd moesten verstoppen.'
Ik bel een kleinkind van 'foute ouders' die beschadigd uit zijn jeugd kwam. Zou hij een idee hebben van de herkomst van het pamflet? Nee, weet nergens van. Wél weet hij dat het NSB-verleden van zijn opa het leven van zijn moeder en hemzelf grondig vergald heeft. Om zo'n herdenkingsplek voor de 'foute' kant staat hij niet te springen, 'omdat het gekken uitnodigt het nationaalsocialistische gedachtegoed te verheerlijken.'
Is wonen en werken op een 'foute' plek ingewikkeld? Ik bel de bewoners van Prinses Marijkelaan 4, het voormalige woonhuis van Anton Mussert. Het Engelse echtpaar Woolley kocht het huis in 1981 toen het in Nederland kwam wonen. Als Engelsen wisten ze nauwelijks wie Mussert was. Nee, de geest van de NSB-leider verpestte niet hun woonplezier. In het pand woonde en werkte tot 1981 dertig jaar lang een tandarts. Mevrouw Woolley: 'Ik had meer last van de geur van de tandarts die er jaren bleef hangen, dan van de geest van Mussert.'
De beweegredenen van de anonieme pamflettist ken ik niet. Maar hij/zij draagt op weg naar de 70e herdenking van de bevrijding nieuwe tinten grijs aan. Dat is de winst van dit gekke pamflet.
(28 oktober 2014)
SNELTROUWZAAL IN ROOMSE KERKEN
Op een gemiddelde mooie herfstzondag trekt een hardloopevenement als de Maliebaanloop meer volk dan alle katholieke kerken in de stad samen. Nadat ik de 10 kilometer van de Maliebaanloop had volbracht en thuis zat uit te puffen, drong het tot mij door: wéér niet aan mijn zondagse verplichtingen voldaan. Ik verdiepte mij prompt in de toekomst van de katholieke kerk hier ter stede. Wat -toegegeven- een beperkte interpretatie van de wereld der kerken is. Want de protestantse kerken in vele denominaties, de Anglicaanse Holy Trinity Church en evangelische gemeenschappen als Best Life Church, City Life Church en evangeliegemeente De Deur zien hun aanhang groeien.
Maar terug naar de Utrechtse katholieken. Geestdriftige pastores waren er de afgelopen jaren genoeg. Bevlogen actieve parochianen te over, inspirerende kerkgebouwen vol indrukwekkende details in overvloed. En toch... Toch liep de katholieke kerk leeg. Nu ligt de vertrouwelijke nota 'Een toekomstperspectief voor de Sint Ludgerus-parochie' voor me. Ik beschouw de kille cijfers. Antoniuskerk-Kanaalstraat, gemiddeld 90 zondagse kerkgangers, De Dominicus in Oog in Al 55. Stuk voor stuk schitterende gebouwen met een interieur dat om allerlei redenen nooit verloren mag gaan. Dit voorjaar raakte ik enthousiast door het interieur van de neogotische Josephkerk. En door de aanwezige parochianen. Het schitterende houtsnijwerk in de kerk moet door heel Utrecht gezien worden. Maar dat verandert niets aan 0 (nul) eerste Heilige Communies in de zes kerken van de Ludgerusparochie in 2013.
Zijn er methoden om deze kerken weer vol te laten stromen? Ik lees dat vorig jaar in de hele Ludgerusparochie 4 kerkelijke huwelijken werden gesloten. 4! Nou toonde Jan van Zanen zich laatst euforisch over de 'sneltrouwzaal' in het nieuwe stadskantoor. Mijn voorstel: zet kerken als de Joseph, de Jacobus in Zuilen en de Dominicus in Oog in Al in als nieuwe trouwlocatie. 'Snel en goedkoop trouwen'? Bel de Ludgerusparochie. Van de mooiste, historische locaties voorzien!
(21 oktober 2014)
'IK DURF HET BIJNA NIET TE ZEGGEN'
Door een speling van het leven maakte ik laatst in een ver Afrikaans land mee hoe een politieman zijn macht misbruikte en een deugdzame, onderdanige taxichauffeur 5000 Tanzaniaanse shilling (euro 2,40) uit zijn zak klopte. Corruptie in zuivere vorm. Wij, uit het gidsland, bemoeiden ons er uiteraard tegen aan. Waar de agent niet van gediend was. En het onbeschaamde, brutale gezicht van corruptie en machtsmisbruik toonde. 'Ik 5000 shilling in mijn zak gestoken? Ik stak geen 5000 shilling in mijn zak. U zag niets.' De taxichauffeur? Die onderging zijn machteloze lot met een gedweeheid waar je Europese maag van omdraait.
Onze ervaring in Tanzania heeft -gek genoeg- een parallel met wat zich afgelopen donderdag in de Utrechtse rechtbank voordeed. De gelijkenis zit 'm in de macht die een overheidsinstantie tegenover een burger toont. Want als een overheidsdienst als de politie niet de moed heeft een gemaakte fout te erkennen heb je een probleem. Als een aanpalende overheidsdienst, het Openbaar Ministerie, daarop háár macht gebruikt om de mogelijke fout van de collega's bij de politie te verdonkeremanen heb je een groter probleem.
Ik doel op de zaak rond Elwien Bendanon, portier van café De Kneus op de Nobelstraat. Politie en OM beschuldigen Bendanon van een mishandeling in mei 2012. Bendanon is overtuigd van zijn onschuld en betaalt daarom niet een voorgesteld schikkingsbedrag ter voorkoming van vervolging. Politie en OM lijken zich te ergeren aan Bendanons principiële opstelling en vertragen een oplossing. Nu al 2,5 jaar. Gelukkig is er de rechter die niet lijkt mee te gaan met dit staaltje machtsmisbruik. Politierechter Mr. A. Doekes schaamde zich openlijk voor slordigheid en traagheid van justitie en politie. 'Ik durf het bijna niet te zeggen', zei zij letterlijk toen ze de 2,5 jaar-termijn van deze zaak loopt, benoemde. En naast de rechter is er burgemeester Jan Van Zanen, die Bendanon de laatste maanden vijf keer sprak. Kan van Zanen één keer machtsmisbruik te lijf gaan?
(14 oktober 2014)
WILLEM GROOTSCHOLTEN, UTRÈGSE HISTORIE
Bekende taferelen herontdekken. Het is een manier om mijn band met de geschiedenis van onze stad spannend te houden. Neem Utrèg vanaf het water: hoe minder je door gracht- en singelwater vaart, des te groter blijkt de schoonheid. Nog niet ontdekte nisjes op de werven, niet eerder waargenomen gevelstenen, de gerestaureerde wallekanten van Tolsteeg- en Maliesingel. Na een bewogen serie Hollandse Zaken nam ik mijn collega's van Omroep MAX mee op een boottochtje. Neen, níét in mijn eigen kleine kajuitbootje. Dat scheepje ligt droog op de wal in Vreeswijk. We mogen namelijk, zonder vergunning, niet in eigen stad liggen.
Maar sloepenexploitant Mike van Exel van Botenbiz had zijn goed onderhouden sloep voor ons te huur. Met hem voeren mijn collega's, niet-Utrechters, en ik op de laatste zachte nazomerse dag door grachten en singels. Ik vertelde over mensen en gebeurtenissen in het recente en verre verleden. En raakte in de nazomernevel, met een pilsje te veel op, onder de indruk van mijn eigen verhaal en de stad.
Het perspectief van de zomer van 2014 ontstond toen we langs coffeeshop Andersom aan de Vismarkt voeren. Ik vertelde over Willem Grootscholten, portier. Bij het Wed verlieten we Mike's sloep en liepen terug richting Vismarkt. Voor Andersom sprak Maceo Esajas, collega van Grootscholten, mij aan. Toen trok de hele rampzalige zomer voorbij. Maceo vertelde me dat hij juist die middag in crematorium Noorderveld in Nieuwegein met 80 dierbaren afscheid had genomen van de bij de MH17-ramp omgekomen Willem. In Hilversum, zei Maceo, hadden ze Willems vrijwel ongeschonden lichaam geïdentificeerd. Nu was er dus de crematie geweest. Hij vertelde het me allemaal op de plek waar Willem sinds jaar en dag met zijn imposante lijf de gang van zaken regelde. Vanuit Noorderveld was er een live stream voor Willems weduwe Christine op Bali geweest. Na Maceo's verhaal wist ik dat de betreurde Willem Grootscholten bij de rijke geschiedenis van onze stad hoort.
(7 oktober 2014)
REPUTATIEMANAGEMENT IN HOOGMOED EN HEBZUCHT
Laatst schreef ik over de niet nagekomen belofte van Rabo-directeur Rien Nagel. Nagel was onbereikbaar voor een ondernemer die meedogenloos werd aangepakt door Rabo's incasso-afdeling Bijzonder Beheer. De ondernemer typeert Rabo-bankiers als 'schofterig, onbetrouwbaar volk'. Dezelfde dag belde een Rabo-communicatiemedewerker: 'Cees, breng deze man alsjeblieft met ons in contact'. Resultaat? De dreigende veiling van 's mans bezittingen werd geannuleerd. Mooi voor de ondernemer. De vraag is: drukt deze milde opstelling van Rabo oprechte betrokkenheid uit? Of doen calculerende reputatiemanagers hier aan damage control? Wat te denken van het feit dat de bank de man de mond snoert? Hij mag met mij, de journalist aan wie hij zijn sores vertelde, geen inhoudelijk woord meer wisselen.
Vandaag neemt Rinus Minderhoud, opvolger van Piet 'liborfraude' Moerland, afscheid van de torens Hoogmoed en Hebzucht aan de Croeselaan. Minderhoud informeerde mij laatst persoonlijk over de gevolgen van de demonstratieve zelfmoord van Nick van Leeuwen op de stoep van de bank. De interne Rabo-procedures zijn aangescherpt. Bij een wanhoopsteken van een klant moet Bijzonder Beheer de klant adviseren hulp te zoeken bij huisarts en familie. Dat Van Leeuwen diep in de financiële shit raakte door een hypotheek van 6 ton bij een jaarinkomen van 10.000 euro? Of de bank hiermee haar zorgplicht had verzaakt? Op die pijnpunten ging Minderhoud niet in: 'Ik bescherm de privacy van de relatie Nick van Leeuwen-Rabobank'. Maar Nick van Leeuwen wil juist openbaarheid, blijkt uit zijn afscheidsbrief. Rinus Minderhoud vond sommige van mijn vragen onkies en niet passend bij 'integere journalistiek'. Hij adviseerde me dringend: 'Laat de zaak Nick van Leeuwen vanaf nu rusten'. Moet ik vanaf nu ook het schenden van de zorgplicht door Rabo laten rusten? De werkwijze van de medewerkers bij Bijzonder Beheer? Zal ik voortaan zwijgen over narcistische bankiers en hun gebrek aan empathie? Zal ik stil zijn over bankentoppers die wanhoop en waanzin van hun klanten buiten zichzelf leggen?
(30 september 2014)
ALS JE SEKS NOG MET EEN X SCHRIJFT
Toen ik over de Croeselaan langs de Jaarbeurs fietste, wandelden duizenden leeftijdgenoten richting 50Plus-beurs. Ik betrapte me op de gedachte dat ik niet bij hen hoor. Stompzinnig, want ik bén 50Plus. Sterker, ik ben 60Plus. Om mezelf meer seniorenbewustzijn bij te brengen, verdiepte ik mij daarom in de 'Snorgids voor mannen van 60+', een boekje dat dit weekend door de kleine Utrègse uitgeverij Snor werd gepresenteerd. En? Het gidsje is een aanrader. Relaxt en troostend geschreven met tal van waarnemingen die het leven van de ouder wordende mens typeren. Voorbeeldje? Je weet dat je 60 bent als je seks nog als 'sex' schrijft. Klopt. Ook ik ben geneigd 'sex' te schrijven. Laten we het de 'X-factor' van de 60+-generatie noemen.'
In de Snorgids wordt de lezer spelenderwijs in 112 pagina's door vele gemoedsgesteldheden en fasen van het ouder worden geleid. De illustraties en lay-out maken het lezen tot kijkplezier. Er zijn filosofische uitstapjes, praktische adviezen en gezondheidstips. Door de tekst van Henny de Vos word je geprikkeld na te denken over je eigen rol. Wat deze man die zichzelf geen 60-plusser waant, nodig heeft. De lezer kan in de tekst zijn eigen tegenspraak mobiliseren. Zo verging het mij tenminste. '60 oud? 60 is het nieuwe 50', lees ik op de achterflap. Was je vroeger boven de 60 dood, nu ga je een heel leven tegemoet. Na lezing was mijn ontkenningsfase ten einde. Want ook deze zin verleidde mij: 'Hoe ouder, hoe gelukkiger'.
Een constatering in het hoofdstukje over relaties wil ik u niet onthouden. Uit onderzoek blijkt dat alleenstaande babyboomers het liefst weer met een partner de 'derde levensfase' doorlopen. 'Verstandig', lees ik, want singles leven korter dan stellen. 'Ze hebben meer stress, drinken meer, eten ongezonder en zorgen minder goed voor zichzelf.' Het doet me denken aan die uitspraak van 'verouderingsprofessoor' Rudi Westendorp. Hij zei ooit: 'Voor ouderen is alleen zijn dodelijker dan roken'. Nou heb ik een LAT-relatie. Zou die ook onder 'de stellen' vallen?
(23 september 2014)
HEUVELRUGGERS OP JIHADREIS
Volgens de AIVD zijn er drie regionale netwerken van moslim-extremisten. Midden Nederland is er een. Zeist, Hilversum, Amersfoort, Huizen en Utrecht vallen onder het gebied. Ook de gemeente Utrechtse Heuvelrug (Doorn, Driebergen, Maarn, Leersum, Amerongen) hoort er bij. En, niet te vergeten, Soesterberg waar vandaan bekeerlinge Angela B. richting het kalifaat vertrok. Tegenover haar vertrek staat een potentiële jihad-ganger uit de Utrechtse Heuvelrug die uiteindelijk niet ging. Dat laatste bericht in de zaterdagkrant verbaasde me vanwege de onschuld die er aan kleefde. Waarom ging hij bij nader inzien toch maar niet op Jihadreis? Het bericht meldt dat de politie het deze minderjarige zou hebben afgeraden...
In de barre tijd waarin IS en Jihadreizigers als het grootste kwaad van de wereld worden beschouwd, klinkt dit erg keurig en onschuldig. Maar wellicht is het de perfecte illustratie van hoe dun de lijntjes zijn: tussen een tocht richting de hel op aarde en lekker thuis op de groene heuvelrug. Hoe zou het gegaan zijn? Een agent uit een van dorpskernen praat vastberaden en helder op de jonge radicaal-met-baard-in-djellaba in. Die potentiële jihadist is al maanden in de weer het negatieve (extreem geweld, ontberingen, buitengewoon nare mensen, de naderende dood) weg te redeneren. Maar dan is er de diender van de Heuvelrug. 'Zou je dat nou wel doen, jongen', bast hij. Een paar dagen later bij een nieuw huisbezoek gooit de puber de handdoek in de ring.
Het stelt een beetje gerust dat ook hier de wetten van puberteit en opvoeding gelden. Ik ben blij voor de jongen en zijn ouders dat de enkele reis naar het slachtersparadijs niet doorging. En ik ben blij voor al die mensen, onder wie ik zelf, die angstiger worden. We kunnen erop vertrouwen dat niet alle jongens die hun reet met Nederlandse normen en waarden, mensen en instituties afvegen, bloeddorstige jihadisten zijn die een enkeltje paradijs ambiëren.
Het kán goed komen. Dankzij de wouten van de Heuvelrug.
(16 september 2014)
HET VERMOGEN VAN RIEN NAGEL
Directeur van Rabobank Utrecht was tot vorig jaar Rien Nagel. Je weet inmiddels hoe Rabobank onderneemt. Nagel is ook lid van de Utrecht Development Board. Wat dat is, weet je waarschijnlijk niet. Al geeft een clubje dat zichzelf board noemt een visitekaartje af. Maar Nagel is dus vooral 'Raboman in hart en nieren', zoals de board-website meldt. In zijn nieuwe hoedanigheid als lid van Rabo's Raad van Bestuur zag ik Nagel donderdag in Nieuwsuur. Hij reageerde op de meedogenloze opstelling van Rabo's afdeling Bijzonder Beheer: kleine en middelgrote ondernemers in betalingsproblemen worden kapot gemaakt. Rabo's motief: de bank verdient er te weinig aan. Rien Nagel (jaarsalaris zonder bonus euro 884.000) reageerde. En sprak sympathiek over 'een relatie voor het leven'. Voorts staat Rabo 'elke dag klaar om te luisteren'. Hij leek les te hebben gehad van de reputatiemanager van de bank. Gaf fouten toe ('Ze zijn door de bank niet goed geholpen.'), deed boete ('Dat trekken we ons aan') en toonde verbaal goede bedoelingen ('We doen er alles aan wat in ons vermogen ligt'). Én hij zei dat ondernemers in diepe problemen hem mogen bellen.
Ik ken vele ondernemers met klachten over Rabo's Bijzonder Beheer. Een van hen probeert Nagel sindsdien aan de telefoon te krijgen. De ondernemer is woedend, omdat Rabobank volgens hem valsheid in geschrifte heeft gepleegd. Hij noemt bankiers 'onbetrouwbaar volk' en vindt het 'schofterig' dat een bank 'mensen mag beroven'. Komt Nagel zijn donderdag in Nieuwsuur gedane belofte na? Op het moment dat ik dit schrijf, maandagavond half negen, niet. In drie telefoontjes poeierden Nagels ondergeschikten de ondernemer af. 'We zijn er voor mooi weer en voor slecht weer', had hij nog in Nieuwsuur gezegd. De Rabotop belooft mij al anderhalf jaar openheid over de financiering van de man die voor de bank een eind aan zijn leven maakte. Nagels hoogste baas Minderhoud zei mij drie weken geleden de zaak uit te zullen zoeken en mij uit te nodigen. Benieuwd of hij zijn woord wél houdt.
(9 september 2014)
GAZA EN IS IN OVERVECHT
'Homo' riepen ze uit het open raampje van de langsrijdende VW Golf. Dat was alles, afgelopen donderdagavond tegen elven, op de grens van Vogelenbuurt en Tuinwijk. Terwijl wij, mijn meisje op de bagagedrager, huiswaarts fietsten: 'Homo'. Het autootje vervolgde snel zijn weg. Ik moet toegeven, als het nodig is staat zij haar mannetje, maar dat mijn vriendin er mannelijk uitziet? Integendeel. We vervolgden onze weg en stelden thuis vast dat heldenmoed en doodsverachting van de roepende jongens nog niet het benodigde jihad-peil heeft. Nee, die zijn niet toe aan een enkele reis Raqqa, gevolgd door een enkele reis hemel. Alles voor de in hun ogen goede zaak. Het stelt gerust. Zo lang je op de Van Humboldtstraat in Utrèg een langsfietsende journalist voor homo uitmaakt, ben je geen hardcore jihadist.
Maar wat drukten de jongens met hun kreet uit? Ik kan slechts gissen. Vorige week maakte ik bij de Overvechtse Omar Al Faroukmoskee opnamen voor het MAX-programma Hollandse Zaken. De aflevering 'Angst in de Polder' werd woensdag uitgezonden. Daarin ook gesprekken met moskeebezoekers. Het merendeel van de gelovigen nam krachtig afstand van de terreur die uit naam van de zuivere islam gepleegd wordt. 'Het doden van onschuldige burgers heeft niets met islam te maken. De gasten die terugkomen uit Syrië en Irak meteen Nederlanderschap afnemen.' Een kleine groep jongens putte zich uit in complotverhalen ('Isis is een opzetje van Amerika en zionisten'), klachten ('We worden altijd achter gesteld en gediscrimineerd') en provocerende stukjes toneel ('Ik ben elke dag gelukkig met nul euro op zak, elke dag die ik van Allah krijg'). Wat me wél raakte was hun heilige overtuiging dat Nederland selectieve verontwaardiging toont. IS bombarderen om Koerden en Yezidi's te redden, maar niet Israël dat kinderen in Gaza vermoordt. Wél de onthoofde journalist betreuren, maar niet de Palestijnse kinderen. We toonden de opvattingen van islamitische Utrègse jongeren. Maar om mij dan met 'homo' toe te roepen? Een raadsel.
(2 september 2014)
MOZES, MOHAMMED EN JEZUS BIJ VV HOOGRAVEN
De kunst van lang in dezelfde stad wonen is geheimen ontdekken, terwijl je alle hoeken en gaten denkt te kennen. Je moet de band met je stad spannend houden. Wat dat betreft is het net een relatie. Zondag, in Gamma-Oudenoord, nam ik iets nieuws waar, terwijl ik de Gammel, zoals wij thuis zeggen, toch al lang ken. Vanwege de 50% sluitingskorting liep het er storm. In 30 jaar had ik er niet eerder zo veel mensen gezien. Het was er druk als...in een zondagse kerk in de jaren 60.
Te druk. Dus bezocht ik een andere bekende plek met, mogelijk, nieuwe geheimen. Ik ging naar het hoofdveld van de Marokkaanse voetbalvereniging Hoograven, vlakbij de roeiverenigingen. Het bijzondere aan de club is het Marokkaans-islamitische karakter, met een Nederlandse voorzitter, Utrechter van het Jaar Paul Verweel. Ik proefde de sfeer bij de Utrègse amateurclub waar geen bier maar geurige Marokkaanse muntthee wordt geschonken.
Langs de lijn had ik er de gebruikelijke babbeltjes over de kwaliteit van de spelers en de kwaliteit van de scheidsrechter: scheids prima, spelers minder. Vv Hoograven-Sporting'70 eindigde in 3-4. Echt spannend was het niet. Toen ontmoette ik Mohammed en Abdel. Ik dacht: waar kun je beter polsen of Utrègse polderislamieten sympathie voor de hooligans en koppensnellers van het kalifaat kunnen opbrengen dan achteloos langs de lijn in Hoograven? Ze vinden IS maar niks. Wel kreeg ik een spoedlesje theologie. Want dat de Koran zou oproepen ongelovigen te doden? Echt niet waar. Dat de God van de joden, moslims en christenen steeds een andere God is? Nee, dat had ik niet goed begrepen. Want hadden niet én Mozes én Mohammed én Jezus gesteld dat er slechts één God is, kreeg ik van Marokkaanse voetballiefhebbers te horen. Dus, zeg nou zelf, dan kúnnen er niet dríé Goden bestaan. Wie dan de enige juiste God is? Daarvoor moet ik binnenkort terug naar het hoofdveld van vv Hoograven. Dan kan ik meteen andere geheimen van islamitisch Utrèg ontrafelen.
(26 augustus 2014)
IR. BRIGITTE VAN HOESEL MBA, HENK PETER KIP, MARCO DE WILDE
Ze heten 'ir. Brigitte van Hoesel MBA', 'Henk Peter Kip', 'Liesbeth Marchesini' of hebben andere namen. Ze zijn inmiddels met duizenden. Ze volgden cursussen reputatiemanagement om zichzelf mooier te verkopen dan ze zijn. Waarna ze hun imago om de haverklap toetsen. Bij het woord ethiek grinniken ze dat het 'in' is om er 'van gedachten over te wisselen'.
Ik heb het over de bazen in de corporatiesector. Ze werken in onze regio bij Mitros, Portaal, Bo-Ex, de Seyster Veste, GroenWest en vele andere corporaties. Ze worden niet gecontroleerd door de gemeenteraden. Ze leggen exorbitante huurverhogingen op: vorige maand tot 6,5 procent. Ze leveren zich uit aan de banken. Weten niet hoe hun huurders en de huizen waarin die wonen er aan toe zijn. Ze verkopen huurwoningen om hun riante salarissen uit te financieren. Van de idealen van de oprichters van de woningbouwverenigingen, twee generaties geleden, hebben ze nooit gehoord.
Ze prijzen zichzelf zo aan: 'Ik voel me thuis in de rol van leider. Daarbij heb ik een goed en vaak bewonderend oog voor de kwaliteiten van de teamleden. Tegelijkertijd ben ik kritisch en besteed ik graag aandacht aan hun (en mijn) ontwikkelingsmogelijkheden. Mensen vinden mij innemend, oorspronkelijk en inspirerend. Ik committeer mij sterk aan de opdracht waar een organisatie voor staat en geef daar graag een eigen draai aan.' De woorden zijn afkomstig van de voormalige directeur van Portaal-Utrecht, Marco de Wilde. Hij begon bij Portaal-Utrecht op 1 februari vorig jaar. Op 1 april dit jaar vertrok hij met de mededeling: 'Rustig op zoek naar nieuwe kriebels.'
Deze krant publiceerde laatst inkomensgegevens waaruit blijkt dat de corporatiesector niets leerde van de eindeloze reeks onthullingen over corruptie, misleiding, zelfverrijking, wanprestaties en vriendjespolitiek. Over het bedrag dat Marco de Wilde uit de zakken van de huurders meekreeg, las ik nog niets. Ik vermoed dat De Wilde ook daar zijn eigen draai aan gaf.
(19 augustus 2014)
HET WIL MAAR GEEN PRETTIGE VAKANTIE WORDEN
De dagelijkse bijlage van deze krant 'Zomer 2014 in Nederland' is aan mij besteed. Ik lees over landgenoten die vakantie-avonturen beleven. En fantaseer er even op los. Maar vakantie zit er voor ons nog niet in. Zelfs ons bootje ligt deze zomer in Vreeswijk aan de wal te wachten op tochtjes door singels en grachten. Ligt het aan mijn somberheid en aan onze verbouwing thuis dat deze zomer een andere sfeer ademt dan voorgaande zomers? Dichtbij is het overlijden van vrienden en kennissen. Dichtbij zijn ook de vele verhalen en beelden van oorlogen veraf. Word ik met het ouder worden zó stemmingsgevoelig dat ik mijn eigen sombere stemming projecteer op de wereld en de stad om me heen? Nee, het zit anders. De feiten zíjn somber, deze zomer.
Ik had nog zo geprobeerd er een beetje een vakantiezondag van te maken: potje ouwe mannen-voetbal bij Sporting. Daarna met mijn meisje -terug van het baantjes trekken in het Krommerijnbad- een muurtje behangen. Maar later op de dag kwam de Gaza-oorlog, na de drie grote steden, ook de Domstad in. Een demonstratie voor vrede in Gaza! Vrede in Syrië. Vrede in Irak. In Oekraïne.
Daarna waren de sociale media meer binnen handbereik dan goed voor me is. Zo verdwaalde ik later die zondag via facebook in Youtube-filmpjes. Niet van ontregelende muziekacts op pleinen wereldwijd, schattige peutertjes of verschillende diersoorten die het verrassend goed met elkaar vinden. Ik verzeilde in executies uitgevoerd door ISIS. Althans, dat wordt gesuggereerd. Exacte tijdstippen en locaties ontbreken. Over de authenticiteit kan ik geen zekere uitspraak doen. De jongens en mannen die hun dood tegemoet gaan, de omgeving en de onherkenbare daders ademen de sfeer van de Arabische wereld: Syrië, Irak. Drie minuten vertoefde ik er. Gruwelijk, onmenselijk, barbaars. De jongens en mannen worden door het hoofd geschoten, waarna de dode lichamen onder vuur worden genomen. Het beeld laat me sinds zondagmiddag niet los.
Het wil dit jaar maar geen prettige vakantie worden.
(12 augustus)
MARSEPEIN EN GAZA OP HET MUSEUMPLEIN
Marsepein wordt duur dit jaar. Het bericht van gisteren over de stijgende amandelprijs door de mislukte amandeloogst in Californië is een vooraankondiging van hogere prijzen van boterletters met amandelspijs en marsepein. Niet Zwarte Piet, maar Sint werpt deze zomer al zijn schaduw richting december. Het komkommerbericht over marsepein zette me aan het denken. Dit is immers een gebruikelijk patroon in nieuwsluwe zomermaanden. Na zo'n bericht nemen we een nipje van een koude rosé en vieren verder vakantie.
Deze zomer is anders.
Het WK-voetbal bracht volken en landen ontspanning en plezier. In de weken na het wereldwijde voetbalfeest lijkt meer oorlog te worden gevoerd dan ooit. Desmond Morris beschreef het al in The Soccer Tribe: voetbal is gesublimeerde oorlog. Nu staat de mensheid elkaar weer met wapens naar het leven. De ontreddering rond de neergeschoten MH17 zijn we nog niet te boven of de oorlog in Gaza hoort bij ons dagelijks nieuws. Kort na het amandelspijsnieuwtje zag ik een beeld van de driejarige Ali die niet levensgevaarlijk gewond een ziekenhuis in Gaza werd binnengebracht. Het jongetje was te veel in shock om zelfs te huilen.
Ali deed me denken aan de Saïd van 10 uit Amsterdam. Eén van de kinderen die ik zondag op het Museumplein geschminkt zag worden. Nep bloed, imitatiewonden en zwarte vegen maakten van dit Amsterdammertje en zijn leeftijdgenootjes nepslachtoffertjes van Israëlische agressie. De kinderen werden opgetild, op een brancard gelegd en tijdens een demonstratie door de stad gedragen. Een akelig, naar soort protest vond ik. Heel Nederlands vroeg ik me af of dit opvoedkundig verantwoord was. Maar Saïd vertelde mij dat hij toch al enge dromen over Gaza heeft. En deze rol wilde hij graag spelen.
Het marsepeingehalte van mijn blik op de wereld drong tot mij door. Luxe vragen stel ik, verwende man die te weinig oorlog meemaakte. Die in het misverstand leeft dat vrede en beschaafde omgangsvormen standaard zijn.
(5 augustus 2014)
EEN OBSERVATIE ROND ROUW EN TROOST
Edu Nandlal deed een subtiele observatie rond de vele uitingen van rouw en troost. En rond alle gevoelens die daar bij horen. De eigenaar van schoonmaakbedrijf Voordorp, wijk C-bewoner en oud-FC-voetballer is een van de 11 overlevenden van de vliegramp op Zanderij, Suriname 1989. Bij de jaarlijkse herdenkingen ontmoette Nandlal familieleden van medereizigers die wél het leven lieten. Familieleden die door het diepste verdriet heen gingen. Hij troostte, omhelsde nabestaanden, haalde een glaasje water, luisterde. Edu deed wat wij allen zouden doen: hij leefde mee.
Nederland toonde zich met stille tochten en het massale eerbetoon langs A2 en A27 van de meest meelevende kant. 'Indrukwekkend en waardig', hoorde je veel niet-Nederlanders die getuige waren van onze Dag van Nationale Rouw zeggen. Indrukwekkend en waardig. Dat zeker. Maar hoe diep kon Nederland écht meeleven? Nandlal schetste de grenzen. De pijn van de ouders, broertjes, zusjes en echtgenoten van de Zanderij-slachtoffers écht navoelen? Dat lukte Nandlal niet. Maar pas nadat het noodlot hem zelf trof, werd hij zich daar van bewust. De man die de vliegramp overleefde en gehandicapt raakte, vernam 10 jaar later dat bij een van zijn 3 kinderen een tumor op de hersenstam was geconstateerd. Riva, 5 jaar oud, zou gaan overlijden. 'De pijn die toen kwam. Toen pas voelde ik echt de pijn van de mensen met wie ik jaarlijks de luchtramp herdacht. Toen pas. Omdat het zo dicht bij me kwam.' Edu schetste in zijn eigen authentieke woorden de grenzen van meeleven met mensen die door het noodlot zijn getroffen. Hij deed dat op de milde toon die hem eigen is. Constaterend en emotioneel duidend. Ik en de kijkers naar het programma waarin hij zijn verhaal deed, werden er een beetje wijzer van. Want hoe verwarrend waren de afgelopen 11 dagen? We rouwden collectief, terwijl het dagelijks bestaan met boodschappen doen, werk, studie, vuile luiers, koken, cafébezoek, verbouwing en vakantie voortging.
(30 juli 2014)
VLUCHT MH17 EN ONZE VERLOREN ONSCHULD
Aan de Vismarkt bij coffeeshop Andersom kocht ik jaren geleden een stickie. Willem Grootscholten was er portier. Met deze 'kleerkast van een man' had ik een babbeltje en als de meeste door spierbundels, tatoeages en kale hoofden getekende portiers bleek Willem de vriendelijkheid en communicatie zelf. Tenzij je hem als lastige klant uitdaagde, vermoedde ik. Maar Willems ogen deugden, een prettige open blik. Ook als ze in speurstand stonden. Van mijn aankoop werd ik trouwens niet echt stoned. Wel leidde het blowtje tot een vriendelijk contact met Willem. Ik liep of fietste nog vaak langs de coffeeshop en steevast stond hij er voor de deur. Altijd een groet van twee kanten, tenzij de begroeting smoorde in zijn blik in speurdersstand. Want Willem was ook een scherp waarnemer.
Tot afgelopen vrijdag wist ik van hem niet veel. Zijn herkomst schatte ik in op het Westland, waar de Grootscholtens een gerenommeerde tuindersdynastie vormen. Mogelijk trokken zijn ouders, als vele Westlandse tuinders in de jaren 60, naar het gebied tussen Harmelen en Utrecht waar Willem opgroeide.
Ik las sinds 'vlucht MH17' veel over Willems levensgeschiedenis, zijn carrière in het leger, de dakloosheid en zijn herstel door zijn werk bij Andersom. Maar vooral over de droom die hij achterna ging: een lieve vrouw op Bali. Vlucht MH17 zou hem naar een nieuw bestaan vervoeren.
Nederlanders als Willem Grootscholten kunnen niet langer over de wereldgeschiedenis heen naar hun droombestemming vliegen. We zijn onze onschuld definitief kwijt. Willem werkte in Utrecht, het grootste, vriendelijke dorp van een klein land dat tientallen jaren in onschuld leefde. De onschuld waren we na twee politieke moorden al kwijt. Nu komt er de vliegramp in Oost-Oekraïne overheen. Mijn gevoel zegt me dat de impact ervan de trekken zal krijgen die nine-eleven op de Verenigde Staten had.
Als ik in het vervolg langs Andersom fiets, denk ik aan Willem, zijn droom en onze verloren onschuld.
(22 juli 2014)
DE GAMMEL MOET BLIJVEN
'Mooi hè, de hele vakantie extra voordelig klussen.' Je ziet de Gamma-tekstschrijver glimlachend verleidelijke positivo-zinnen aan het beeldscherm toevertrouwen. Een beetje modale klusser, of in jaren 70-taal doe-het-zelver, trapt daar in. Die Gammakrantjes staan trouwens vol pareltjes van copywriting. Alleen de term 'Zomertoppers' al. Freddy Heineken, die zijn bierbedrijf met simpele oneliners naar de wereldtop stootte, zou er jaloers op zijn geweest. Dat zeg ik. Taalkundige briljantie in drie woorden. De Gamma, een wonderlijke combinatie van een gat in de markt, geniale klantenbinding, de kracht van simpele taal en de universele behoefte om je huis of kamer te verfraaien. Zodra je er een beetje voor openstaat is deze bouwmarkt poëzie, gegoten in cement en verf.
Vorige week zondagmiddag bevond ik mij tegen sluitingstijd tussen verf en elektra van de Gamma aan de Oudenoord, de vestiging die eind augustus moet sluiten. Ik was er uiteraard niet voor een 10 liter-emmer latex van het huismerk. Goedkoop is duurkoop, ook een typisch Gammel-kenmerk. Ik was er voor een potje radiatorlak op waterbasis, wat kwasten en schakelaars. Maar ik was er vooral om nog één keer die typische sfeer van de Oudenoord-vestiging op te snuiven, de plek waar ik 30 jaar geleden bij onze eerste verbouwing kind aan huis was. Nog één keer de stuntprijzen uit de voordeelbakken te aanschouwen. Nog één keer die verfmengmachine zien. Want binnenkort hoort de Oudenoord-vestiging in het rijtje niet meer bestaande gebouwen waarin ik de weg zo goed ken. Een behoorlijk melancholisch gevoel, kan ik je melden. Met al dat waarnemen en mijmeren werd het 1 minuut over 5. Mijn blik radiator lak moest nog gemengd in de kleurcode Ral 9010! Vivian van de verfmengservice bood raad. Dat het na sluitingstijd was? Met een vanzelfsprekende klantvriendelijke houding bracht ze mijn lak op kleur.
De Gammel aan de Oudenoord moet blijven. En als ie dan toch dicht moet, heropenen graag in het oude Lubro-pand, 200 meter verderop.
(15 juli 2014)
HENNIE, EEN MEISJE UIT WIJK C
'De belangrijkste bijzaak van het bestaan' lijkt dezer dagen hoofdzaak. Toch gaat het echte leven onverbiddelijk door. Neem het leven van Hennie Stuivenberg uit Groenekan. Lang voor Rinus Michels Nederland in de jaren 70 onderwees dat Voetbal Oorlog is, had Hennie door dat je met oorlog niet moet spotten.
Dat besef vond zijn oorsprong op de Oudegracht bij de Waterstraat, 1954. Daar zagen Hennie, 14 jaar oud, en Jan (27) elkaar voor het eerst. Met Jan trouwde ze en kreeg ze twee kinderen. En ze kreeg zijn oorlogstrauma's erbij. Het jonge meisje dat in het na-oorlogse Wijk C al de minder schilderachtige kanten van de volksbuurt had meegemaakt, had nu een beschadigd mens als levenspartner. Jan had eind jaren 40 als soldaat tijdens de politionele acties in Nederlands-Indië gevochten. In de strijd tegen de Indonesische nationalisten had hij gruwelijkheden meegemaakt. De herinnering aan dood en verderf tekenden zijn verdere leven.
En het leven van Hennie. Want Jan herbeleefde in nachtelijk Groenekan de gevechten rond Semarang, Java. In de woonkamer. Nachten met hinderlagen, slachtoffers en daders. Dan riep hij: 'Klaas in die hoek! Piet daar! Schieten! Open vuur!'. Waarna hij in elkaar zakte en als een kind begon te huilen. Hennie was zijn getuige.
Het begrip trauma was in de jaren 50 en 60 onbekend. Jan kropte de afgrijselijke herinneringen op. Hij leed fysiek. En in zijn hoofd. Als vrachtwagenchauffeur werd hij arbeidsongeschikt verklaard. Dat was geen leven, maar uitgesteld sneuvelen. Decennia lang. Tot zijn overlijden in 2006.
Hennie vertelde mij het verhaal van Jan en haar gezin. En deed een oproep aan de vrouwen van de veteranen. Ze komt in actie, want het levensverhaal van de vrouwen van de getraumatiseerde 'jongens' bleef te lang stil. En moet defensie niet minstens ook een béétje met hen rekening houden? Morgenavond om 20.25 vertellen en Hennie en andere weduwen hun verhaal in Hollandse Zaken van MAX. Al is Nederland niet in de stemming om hun verhaal te horen, het moet gehoord worden.
(8 juli 2014)
DE iPHONE VAN MUSSERT
Vorige week verscheen het boek 'Recht te voet', ondertitel: 'Vreemde vogels en vrije geluiden uit juridisch Utrecht'. Ik had er een mooi verhaal over het Utrègse befgajus in willen schrijven. Maar ja, ik werd niet gevraagd; mijn nederigheid opnieuw beproefd. Dus rest nu slechts lezen en kijken in een bundel over wijze, karaktervolle magistraten en advocaten en benepen, foute juridische types. Waarvan er in de loop van de Utrechtse geschiedenis velen waren. Wil je bijvoorbeeld nu eindelijk eens weten naar wie toch de Zuilense Hubert Duyfhuysstraat is genoemd? 'Recht te voet' beschrijft hem: Duyfhuys was een geboren Scheveninger die zich in onze stad in de tumultueuze 16e eeuw inzette voor godsdienstvrijheid en religieuze vrede.
In elk hoofdstuk krijgt de lezer een wandeling langs juridische hoogte- en dieptepunten van onze stad aangeboden. Een tip voor zaterdag aanstaande: voorafgaand aan Nederland-Costa Rica bij een van de tientallen cafés in de binnenstad, maak je een wandeling uit deze bundel. Als je wat pauzes inlast, ontdek je al lezend ook gedurfde, verborgen grappen. Die ik toeschrijf aan medesamensteller en beeldredacteur Willem Noyons. Noyons liet zijn speelse geest op het boek los. Ik verklap één grap. Op een foto van NSB-leider Mussert en SS-Hauptsturmführer Brendel aan de Maliebaan kijkt Mussert toe als de SS'er een apparaatje in zijn linkerhand demonstreert. Bijschrift: 'Hauptsturmführer demonstreert NSB-leider een nieuwe iPhone'.
De mensen achter de bundel zijn juristen als de oud-deken van de Utrechtse advocatuur Willem Bekkers. En dus Willem Noyons van de Biltstraat, een ontwerper die vooral voorwerpen bedenkt waarin beweging zit. Noyons is een van de smaakmakers van onze stad. Al zullen velen hem niet kennen. Naast zijn ontwerpwerkzaamheden bewaart Noyons de erfenis van zijn vader Jan, ontwerper van vele katholieke objecten als monstransen, kelken en sieraden. Noyons junior houdt van zijn stad. En van een foute grap waarin nazi's figureren.
(1 juli 2014)
EEN VOL MUZIKAAL WEEKEND
Het was een lang en vol muzikaal weekend. Dat in TivoliVredenburg begon. Bij de duizenden aanwezigen las je de trots in de ogen. Alsof het Utrechtse volk in de loop van de avond ging voelen dat hier een legendarische openingsavond gaande was. Legendarisch, maar anders dan die eerste openingsavond, 26 januari 1979.
Wij hoorden en zagen Dotan. Janine Jansen. Perquisite en Kris Berry. Een veelzijdige programmering en een centrale hal waarin de zon almaar verder zakte. Wat tussen de optredens een indrukwekkende, steeds weer andere lichtval opleverde. Het broodje rundvleeskroket paste in de kwaliteit van de avond. We keken vanuit de 'vier-op-een-rij'-achtige ronde ramen op de hoogste verdieping richting Hilversum. En wachtten in gezelschap van architect Hertzberger geduldig in een van de vele rijen voor de zalen. Op de trapjes van de Grote Zaal vonden we plek. Daar werd mijn rechtervoet geplet door de linkerbil van een mij bekende trompettist. Het achterwerk van de vrouwen die moesten inschikken bleek toch weer smaller dan die vrouwen zelf vermoedden. Met al dat proppen ontstond de saamhorige sfeer waarin de gevestigde muzikale orde van het Radio Filharmonisch zich verbond met de vernieuwingsdrang van Kyteman. Die zijn blazers en violisten de te spelen partijen en toonsoort liet voorspelen. Tijdens het concert! Wat ook visueel een heerlijk kruip-door-sluip-door van muzikanten opleverde. Het werd een mega-optreden dat ons raakte, ontroerde. Met tempowisselingen, subtiliteiten en dan weer een muur van muziek waaruit een gevoelig pianostukje voortkwam. Hoe vernieuwend kan muziek zijn...
Toen we in de nacht naar huis fietsten wilden we meer. Wat we rond kerktijd zondagochtend in de Biltse Patioschool kregen. Andrea Hessing organiseerde er een benefietconcert. Twintig amateurs en professionals zongen en speelden 870 euro bij elkaar voor Syriërs in een vluchtelingenkamp aan de Turkse grens. Wat de overeenkomst tussen TivoliVredenburg en het Biltse benefietconcert was? De saamhorigheid.
(24 juni 2014)
DE MENSHEID WIL BELAZERD WORDEN
De Utrechtse woningcorporaties betekenen steeds minder voor huurders en steeds meer voor de financiële elite. Ik betoogde het hier eerder. Zou de Parlementaire Enquête Woningcorporaties ons nadere informatie bieden? Ik maakte een dagtripje ?Enquête? en volgde de verhoren verder via de live stream. De enquêtecommissie is een aanrader voor iedereen die zich in onze regio inzet voor sociale huisvesting. En het definitieve bewijs dat de marktwerking in de sociale huursector mislukt is.
Alle huurders die per 1 juli geconfronteerd worden met huurverhogingen ruim boven het inflatiepercentage weten nu hoe dat komt. Steekpenningen. Corruptie. Zelfverrijking. Misleiding. Wanprestatie. Vriendjespolitiek. Snoepreisjes. De informatie die we de afgelopen dagen over de corporatiewereld krijgen, doet denken aan Italië onder Napels. En niet aan Nederland. En toch is het allemaal niet gek. Ook ons land wordt inmiddels bevolkt door wolven zoals beschreven in 'The Wolf of Wall Street'. De cultuur van de financiële wereld sijpelde overal door: in universiteit en hogeschool, in ziekenhuis en zorginstelling, bij de overheid. Zo werd de gemeente Utrecht door Rabobankiers Nederlands kampioen derivaten. Gemeente-ambtenaren op financiën noemen zich, naar voorbeeld uit de corporatiesector, nu treasurer. Een financieel risico noem je als bankier een hedge waarop je een swaption met een cap afsluit. Waarna je de enquêtecommissie onderkoeld vertelt hoe je corporatiemedewerkers die jou miljoenen omzet leveren, steekpenningen betaalt. Die noem je dan fees. Waar je dan, heel keurig en normaal, 'wijnfutures' op Bordeauxwijnen voor terug krijgt. Als je dit verhaal vertelt, knipper je niet je ogen.
Twee jaar geleden hoorde ik financiële types van Portaal en Mitros beschaafd knikkende Utrechtse gemeenteraadsleden met abacadabra om de tuin leiden. Het tafereel deed denken aan die oude wijsheid: de mensheid wil belazerd worden. De parlementaire enquête bevestigt mijn gedachte.
(17 juni 2014)
FIETSER FOETSIE
Hoe een kleine stad groot is. De fietsrubriek van Jos van Sambeek op vrijdag werd in korte tijd een van mijn AD/UN-favorieten. Jos neemt ons mee op een tocht door de tweewielercultuur van onze stad. Vooral de historische stukken waarin hij de bloeiende vooroorlogse, zelfs 19e-eeuwse, Utrechtse fietsindustrie behandelt, spreken aan. Het gaat over een tijd waarin het grote dorp Utrecht nog geen pretenties had en de fietsfabrikanten ambachtelijk en kleinschalig werkten.
Paradoxaal genoeg is de fietsrubriek van Jos de opmaat naar een grootschalig evenement: de start van de Tour de France volgend jaar. De Utrechtse fietscultuur in 2014? Het kan niet groot genoeg. De bouw van de 's werelds grootste fietsenstalling is gestart: 12.500 stallingplaatsen aan de Vreeburg-kant. Terwijl de Jaarbeursstalling met 4200 plaatsen nog amper open is en elders duizenden fietsrekken worden bijgeplaatst. Bij het bestrijden van fietsendiefstal worden innovaties als de lokfiets met succes toegepast. Succesvolle fietsenmakers zijn niet aan te slepen in onze stad. Fietsfilosofen buigen zich over nieuwe fietsroutes. De reputatie van Utrecht als fietsstad verspreidt zich over de wereld.
Maar onweerlegbaar wereldkampioen is onze stad al jaren in omvang en kwaliteit van fietsers' kamikaze-acties. Stadgenoten die zich onttrekken aan levensgevaarlijk rijgedrag zijn met het licht van een koplamp niet te vinden. Al is niet iedere Utrechtse fietser lid van de collectieve zelfmoordbrigade-op-twee-wielen. Maar wie goed kijkt ziet het onmogelijke waar worden. Doodsverachting te fiets is dagelijkse kost in onze stad. Dat moet iets met het collectieve denken doen. De rijwielkwab in ons Utrègse brein is door langdurig waarnemen van fietsend levensgevaar definitief aangetast. En als er eens een automobilist, buschauffeur of sneltrambestuurder waarschuwt, wordt zijn raad in de wind geslagen. Want we hebben er vrede mee dat we hier in de Domstad op een fietsie zo foetsie zijn.
(10 juni 2014)
CAMPUSDOC-FILM OVER EEN GEHEIM
Van april 2011 tot november 2012 wordt een jongen van 17 gedwongen tot seks met mannen, afgeperst, gechanteerd en met de dood bedreigd. Aanvankelijk prostitueert deze Endy zich alleen in zijn woonplaats Purmerend. Later vinden zijn pooiers, Endy's leeftijdgenoten, het huis van de 58-jarige Hans in Utrecht. In Utrecht heeft Endy op een gemiddelde 'prostitutiedag' seks met tussen de één en vier mannen. Hij walgt van de seksuele contacten. Naar eigen schatting in totaal 700.<
